Obiekty w CKA

www.muzeum-nowaslupia.pl

۩BURGA RZYMSKA

To jedyny w swoim rodzaju obiekt w naszym kraju, który powstał na podstawie podobnych obiektów odtworzonych w niemieckim Lorch i Vechten w Holandii.
Burga to rzymska wieża strażnicza o wysokości około 9 m. Obiekty takie stawiane były na granicach imperium rzymskiego, aby swoim wyglądem dawać barbarzyńcom wyobrażenie o wielkości Cesarstwa. Wejście do obiektu znajduje się w części przyziemnej i jest jedynym niekonsekwentnym elementem odtworzenia oryginalnego obiektu, gdyż normalnie wejście Burgi było umieszczone wysoko, aby obiekt o charakterze obronnym był trudniejszy do zdobycia. Choć jest budowlą obronno – obserwacyjną posiada także pomieszczenia magazynowe na broń oraz miejsce na posłania dla zmiany warty.

WAŁ HADRIANA

Wał Hadriana to nazwa niezwiązana z wpływami imperium rzymskiego na nasze tereny, jednak podobieństwo założenia jak i czas powstania pomocne są do odnalezienia się w tej wędrówce w czasie.
Wał Hadriana powstał na bazie odkryć pozostałości fortyfikacji granicznych pomiędzy Imperium Rzymskim a plemionami barbarzyńskimi czyli z tzw. Limesem górnogermańsko – retyckim. Zarówno Burga jak i Wał Hadriana są elementami strefy rzymskiej na terenie Centrum Kulturowo – Archeologicznego.

CHATA Z WROCIERYŻA

Po przekroczeniu głównego wejścia zwiedzanie zaczynamy od Chaty z Wrocieryża, budynku o konstrukcji słupowej, odkrytym na terenie Wrocieryża w powiecie Pińczowskim. Jej powstanie jest efektem pracy archeologów sprzed kilku lat.
Chata z Wrocieryża posiada konstrukcję sumikowo – łątkową. Łątki to pionowo postawione w narożach drewniane elementy tworzące strukturę chałupy i wspierające konstrukcję dachu, pomiędzy które wmontowane są drewniane belki tzw. sumiki – wykonane z łupanej osiki i tworzące ściany budynku. Całość z zewnątrz obłożona gliną, która pełni funkcje wypełniające puste przestrzenie w konstrukcji drewnianej jak również niezbędna jest do utrzymania odpowiedniej temperatury wewnątrz chaty. Dwuspadowy dach pokryty darnią na podściółce z kory brzozowej, która pełni również funkcje termoregulacyjne, dając odpowiedni chłód latem, zimą zaś utrzymując ciepło.

CHATA ZE SKAŁ

Stojąca w narożu chata, jest najbliższa naszym sercom, gdyż na jej ślady natrafili dwaj badacze i pasjonaci starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego prof. Kazimierz Bielenin i dr Szymon Orzechowski w miejscowości Skały na terenie Gminy Nowa Słupia.
Chata nie jest wykonana tak solidnie jak jej poprzedniczka. Ściany stanowią gałęzie oplatające pionowe słupy, które stanowią konstrukcję zarówno dla nich jak również wsparcie dla krokwi będących konstrukcją dachu, pokrytego trzciną. Ściany obrzucono gliną, która pełni funkcje termoregulacyjne jak również zabezpieczające przed ogniem. W sąsiedztwie tejże chaty napotkano pozostałości licznych pieców dymarskich i raczej nie podlega wątpliwości fakt , ze chatę zamieszkiwali ludzie trudniący się wytapianiem żelaza w jednorazowych piecach kotlinkowych typu świętokrzyskiego. Przy budynku obserwujemy replikę pieca chlebowego używanego w trakcie codziennych prezentacji. Ciekawostką i wyjątkiem spośród wszystkich budowli jest jego dwuizbowość. Przypuszcza się, że drugie pomieszczenie, owalnego kształtu, było zajmowane przez dobytek hutników.

CHATA ZE STOBNICY – TRZYMORGI

Spacerując ścieżka dalej w głąb Piecowska mijamy obiekt o lekkiej konstrukcji, wykonanej systemem plecionkowym.
Chata służyła zapewne jako sezonowe schronienie dla ludności zamieszkującej nasze tereny 2000 lat temu. Jej oryginał został odkryty przez archeologów w miejscowości Stobnica – Trzymorgi na terenie województwa Śląskiego. W jej wnętrzu palenisko, którego zadaniem było nie tylko rozgrzanie chaty wewnątrz ale również przygotowanie ciepłej strawy. Przed chatą mały ogródek. Z prawej strony znajduje się przydomowy ogródek, w którym spotkać zarówno dzikie jak i uprawne rośliny, wykorzystywane w gospodarstwie przydomowym kultury przeworskiej.

STAROŻYTNA KOPALNIA Z RUDEK

Do produkcji żelaza oprócz węgla drzewnego, o który nie było trudno potrzebna była ruda żelaza.
Przypuszcza się, że do jednego pieca dymarskiego wkładano około 200 kg rudy, otrzymywano zaś około 20 kg żelaza. Na terenie wsi Sosnówka w 1922 roku prof. Jan Samsonowicz odkrył prastare kopalnie w których hutnicy 2000 lat temu wydobywali rudy żelaza. Wieloletnie badania potwierdziły eksploatacje występujących na terenie dzisiejszych Rudek rud limonitowych, hematytowych i syderytowych, które wykorzystywane były w procesie uzyskiwania żelaza. Złoża były eksploatowane przy użyciu odkrywkowych metod, jak również metodą głębinową poprzez drążenie pionowych szybów i poziomych chodników, które były odpowiednio przez hutników zabezpieczane. Na terenie dzisiejszych Rudek istniała kopalnia z szybami do głębokości 25 m i siecią obudowanych chodników. Kopalnia w Rudkach działała już w II wieku n. e. i jest najstarszym, a zarazem jedynym znanym tego typu wyrobiskiem górniczym w Europie poza granicami Imperium Rzymskiego .
Jest to miejsce, gdzie odtworzone zostały dwa szyby górnicze połączone ze sobą podziemnym chodnikiem. To w tym miejscu możemy zapoznać się z pracą dawnych górników.

ZIEMIANKA I WARSZTAT BUSZTYNIARSKI ZE ŚWILCZY

Bezpośrednio za dwoma szybami kopalni rud żelaza napotykamy charakterystyczną ziemiankę, z lekko podkopanym podłożem.
Na jej środku znajduje się jedna drewniana podpora podtrzymująca drewniany dach obłożony humusem i porośnięty trawą. Chaty tego typu były pierwotnymi i sezonowymi schronieniami dla ludzi, zmieniających tryb życia z koczowniczego na osiadły. Obiekt ten został zrekonstruowany na podstawie znaleziska na Podkarpaciu, gdzie w IV – V w. n.e. istniała osada, której ludność trudniła się obróbką i handlem bursztynu.
Tuż obok znajduje się chata wybudowana w bardzo ciekawy sposób ze względu na możliwości funkcjonowania przez cały rok. Związane jest to z głębokim wkopaniem w ziemie i stworzeniem konstrukcji ścian z dranic zabezpieczających przed jej osypywaniem. Dawało to większe możliwości w przetrwaniu głównie okresu zimowego. Tak jak większość chat i ziemianek z tamtego okresu konstrukcja dachowa podtrzymywana jest przez jedną podporę. Chcąc wejść do środka, należy uważać na dość strome schody.

KUŹNIA

Nieopodal strumyka stoi chata kowala posiadająca budowę sumikowo – łątkową.
Przed chałupą znajduje się małe zadaszenie podtrzymywane przez drewnianą podporę, a pod nim znajduje się warsztat kowalski. Pierwowzorem obiektu była chata, której pozostałości wraz z małym warsztatem hutniczym odkryte zostały na terenie Wólki Łosieckiej w województwie łódzkim. Całość z zewnątrz obłożona jest gliną, która pełni funkcje wypełniające puste przestrzenie w konstrukcji drewnianej jak również niezbędna jest do utrzymania odpowiedniej temperatury wewnątrz chaty. Dwuspadowy dach zbudowany został z trzciny, która wraz gliną pełni funkcje termoregulacyjne wewnątrz budynku dając latem odpowiedni chłód, zimą zaś utrzymuje ciepło. [/su_box] [/su_animate]

SAUNA Z MODLNICZKI

To jeden z ciekawszych i bardziej tajemniczych obiektów na terenie naszego Centrum.
Powstał w oparciu o badania archeologiczne w Modlniczce koło Krakowa. Zbudowany jest podobną techniką co poprzednia chata, z taką różnicą, że sumikami są pełne bale drewniane. Wyglądem przypomina współczesną saunę i przypuszcza się że mogła pełnić właśnie takie funkcje. Związane jest to również z faktem odnalezienia we wnętrzu tego budynku stosunkowo dużego pieca, o konstrukcji kamienno – glinianej. W miejscu odkrycia oryginału (podczas prac przy budowie A4) archeolodzy nie natrafili na żaden element, który mógłby świadczyć o charakterze obiektu. Stąd przypuszczenia, że pierwowzorem budynku była pradawna łaźnia.

CHATA RYBAKA

Tuż obok stawu, który powstał na płynącym obok strumyku stoi chata rybaka.
Chata posiada konstrukcję drewnianą. Przed chałupą znajduje się małe zadaszenie podtrzymywane przez drewnianą podporę. Obok chaty stoi wędzarnia. Dwuspadowy dach pokryty jest trzciną. Drobne elementy drewniane znajdujące się na ścianach zewnętrznych stanowią swoistą podporę (wzmocnienie) dla gliny, którą oblepiano chaty. Chata rybaka jest jedynym budynkiem reprezentującym kulturę przeworską zrekonstruowanym techniką zrębową. Jej pierwowzoru należy szukać w Nieszawie Kolonii w województwie lubelskim. Uwagę zwracają opalone przed wkopaniem w ziemie elementy konstrukcyjne chaty. Był to pierwotny sposób zabezpieczania drewna przed rozkładem.

CHATA TKACZKI]Obok chaty rybaka powstał budynek w którym zamieszkuje tkaczka.
Podczas prac archeologicznych kultury przeworskiej w Inowrocławiu znaleziono w miejscu oryginału ciężarki do krosien pionowych. Chata posiada konstrukcję plecionkową . Przed chałupą małe zadaszenie podtrzymywane przez drewnianą podporę. Całość z zewnątrz obłożona jest gliną, która pełni funkcje wypełniające puste przestrzenie w konstrukcji plecionkowej. Jest niezbędna również do utrzymania odpowiedniej temperatury wewnątrz chaty. Dwuspadowy dach zbudowany został z trzciny, która wraz gliną pełni funkcje termoregulacyjne wewnątrz budynku dając latem odpowiedni chłód, zimą zaś utrzymuje ciepło.

DŁUGI DOM

To najbardziej okazały budynek na terenie Centrum.
Długość jego wynosi 15m a szerokość 8m. Powstał w oparciu o odkrycia archeologiczne w Wólce Łosieckiej koło Łodzi. Jego charakter nie jest do końca potwierdzony. Odtworzony w Nowej Słupi, jest obiektem o charakterze halowym prezentującym ogromne możliwości techniczne przedstawicieli kultury przeworskiej. Mógł być zarówno miejscem spotkań ludności, mieszkaniem ważnej osoby danego plemienia, czy też stanowić połączenie funkcji mieszkalnych i gospodarczych związanych ze schronieniem dla dobytku.

Piecowisko i Stanowisko hutnicze